سرطان دهان یا سرطان کام چیست؟
سرطان دهان یا سرطان کام چیست؟
سرطان دهان چیست؟
در واقع سرطان دهان نوعی از سرطان است که با نام‌های سرطان کام یا سرطان اورال (Oral Cancer) نیز شناخته می‌شود و می‌تواند هر یک از قسمت‌های تشکیل دهنده دهان (حفره دهان) را تحت تاثیر قرار دهد. سرطان دهان می‌تواند در قسمت‌های زیر اتفاق بیفتد:
لب‌ها
لثه‌ها
زبان
پوشش داخلی گونه‌ها
سقف دهان
کف دهان (زیر زبان)
سخت کام
نرم کام
سرطان دهان یکی از چندین نوع سرطانی است که در دسته‌بندی‌ای به نام سرطان‌های سروگردن قرار می‌گیرد.
این نوع سرطان به‌صورت یک توده یا زخمی در دهان ظاهر می‌شود که از بین نمی‌رود. در ایالات متحده آمریکا سالانه حدود ۵۰,۰۰۰ نفر به سرطان دهان مبتلا می‌شوند که ۷۰ درصد از آنها مرد هستند.
بسته به اینکه کدام سلول در دهان دچار سرطان شده، این بیماری دسته‌بندی می‌شود.
انواع سرطان دهان و زبان
حال که با عارضه‌های مشابه دهانی آشنا شده‌اید، وقت آن رسیده با شایع‌ترین انواع سرطان زبان و دهان آشنا شوید. دقت کنید تشخیص دقیق نوع سرطان تأثیر چشمگیری در روند تعیین درمان و بهبودی سریع‌تر دارد. این موارد عبارتند از:
۱. سرطان وروکوز
حدود ۵% از تومورهای بدخیم درون حفره دهان ناشی از این نوع سرطان دهانی هستند. این سرطان زمانی فرد را درگیر می‌کند که سلول‌های سنگفرشی بسیار آهسته رشد کنند. این سرطان معمولا به سایر اندام‌های بدن سرایت نمی‌کند، اما بافت‌ها اطراف را به‌شدت درگیر می‌کند.
۲. سرطان سلول‌های سنگفرشی
شایع‌ترین نوع سرطان دهان یعنی ۹۰% از سرطان‌های زبان مربوط به سرطان سلول‌های سنگفرشی است. در واقع به سلول‌های درون دهان و گلو سلول سنگفرشی گفته می‌شود. سطح این سلول‌ها صاف و شبیه به پولک هستند. زمانی این سلول‌ها دچار سرطان می‌شوند که در روند رشد و تکثیر آنها اختلال ایجاد شود.
۳. سرطان غدد لنفوم
زمانی که سرطان دهان در نهایت به غدد لنفوم برسد، به آن سرطان لنفوم می‌گویند. در این حالت پایه زبان، انتهای آن و لوزه‌ها درگیر سرطان شده‌است. لوزه و پایه زبان در انتهای خود دارای غدد لنفاوی هستند که می‌تواند باعث ایجاد سرطان دهان شود.
۴. کارسینومای غدد بزاقی مینور
در واقع این سرطان ترکیبی از چند سرطان مختلف است که این غدد را تحت تأثیر قرار می‌دهند. غدد بزاقی مینور در تمام سطح داخلی دهان و گلو قرار دارند. این نوع سرطان دهان را می‌توان یکی از پیشرفته‌ترین انواع سرطان‌های دهان دانست.
علائم سرطان دهان چیست؟
سرطان دهان نیز مانند هر بیماری دیگری همراه با علائم مخصوص به خود است. در ادامه به تمام علائم سرطان دهان اشاره خواهیم کرد. شایع ترین علائم سرطان دهان عبارتند از:
تورم/ضخیم شدن، توده یا برجستگی، لکه‌های زبر/پوسته/یا نواحی فرسایش یافته روی لب‌ها، لثه‌ها، گونه‌ها یا سایر نواحی داخل دهان
لکه‌های مخملی سفید، قرمز یا خالدار (سفید و قرمز) در دهان
سرطان دهان
خونریزی غیر قابل توضیح در دهان
بی حسی غیر قابل توضیح، از دست دادن احساس، یا درد/حساسیت در هر ناحیه از صورت، دهان یا گردن
زخم‌های مداوم روی صورت، گردن یا دهان که به راحتی خونریزی می‌کنند و در عرض 2 هفته بهبود نمی‌یابند.
درد یا احساس گرفتگی در پشت گلو
مشکل در جویدن یا بلعیدن، صحبت کردن، یا حرکت دادن فک یا زبان
گرفتگی صدا، گلودرد مزمن یا تغییر در صدا
گوش درد
تورم یا درد در فک
تغییر در نحوه قرار گرفتن دندان‌ها یا پروتزهای شما روی هم
کاهش وزن چشمگیر
علاوه بر موارد بالا اگر از دندان مصنوعی استفاده می‌کنید، ممکن است قرار دادن آنها در دهان ناراحت کننده یا سخت باشد. بنابراین در صورتی که متوجه هر یک از این تغییرات شدید، بلافاصله با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
علت سرطان دهان
سرطان زمانی رخ می‌دهد که یک تغییر ژنتیکی در بدن باعث می‌شود که سلول‌ها به‌صورت خارج از کنترلی شروع به رشد کنند. با ادامه رشد این سلول‌های ناخواسته، تومور شکل می‌گیرد. باگذشت زمان، این سلول‌ها ممکن است به سایر قسمت‌های بدن منتشر شوند.
عوامل خطر برای ایجاد سرطان دهان عبارت‌اند از:
سیگارکشیدن
افرادی که سیگار یا پیپ می‌کشند، شش برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری در معرض ابتلا به سرطان دهان یا سرطان اورال قرار دارند.
استفاده از دخانیات بدون دود
جویدن یا استنشاق تنباکو باعث می‌شود فرد ۵۰ برابر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان گونه، لثه و بافت پوششی لب‌ها قرار داشته باشد.
مصرف بیش از حد الکل
سرطان دهان در بین افرادی که الکل مصرف می‌کنند، ۶ برابر رایج‌تر از افرادی است که الکل مصرف نمی‌کنند. مصرف الکل و تنباکو با هم احتمال بروز سرطان را به میزان بیشتری افزایش می‌دهد.
قرارگرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید به‌خصوص در سنین پایین
اشعه فرابنفش خورشید می‌تواند سبب بروز سرطان لب شود.
رژیم غذایی نامناسب
برخی از مطالعات ارتباطی بین سرطان دهان و عدم مصرف سبزیجات و میوه‌های کافی را پیدا کرده‌اند.
باید خاطرنشان کرد که بیش از ۲۵ درصد از سرطان‌های دهان در افرادی رخ می‌دهند که سیگار نمی‌کشند و فقط گاهی اوقات الکل مصرف می‌کنند.
سایر عوامل خطر برای سرطان اورال عبارت‌اند از:
سابقه خانوادگی سرطان
بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
اگر قبلا در ناحیه سر، گردن یا هر دو پرتودرمانی دریافت کرده باشید.
قرارگرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی (خصوصا آزبست، سولفوریک اسید و فرمالدهید)
نوشیدن چای ماته بسیار داغ
اگر درگذشته به سرطان سروگردن مبتلا شده‌اید.
آیا سکس دهانی باعث سرطان دهان می‌شود؟
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) می‌تواند در طول رابطه جنسی دهانی منتقل شود و احتمال بروز سرطان را افزایش دهد.
برخی از سویه‌های ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) می‌توانند سبب بروز کارسینوم سلول سنگفرشی در ناحیه حلق و دهان شوند. تقریبا تمام افرادی که از نظر جنسی فعال هستند در دوره‌ای از زندگی‌شان به HPV مبتلا می‌شوند.
راه‌های تشخیص سرطان دهان
تشخیص به‌موقع این بیماری، کلید درمان و کاهش میزان مرگ و میر ناشی از آن است. جراحان، انکولوژیست و دندانپزشک در مرحله اولیه می‌تواند نشانه‌های بیماری را تشخیص دهند. اگر این نشانه‌ها جدی باشد، بیمار برای تشخیص و آزمایش باید آماده شود.
در حالت کلی، بهترین روش برای تعیین این که سلول‌های سرطانی یا مستعد سرطان در بدن فرد وجود دارد، نمونه برداری (بیوپسی) و بررسی پاتولوژی ضایعات است. در این نمونه‌برداری بخشی از بافت درگیر توسط پزشک متخصص برداشته شده و سپس برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می‌شود. از دیگر راه‌هایی که ممکن است پزشک برای تشخیص بهتر نوع سرطان دهان استفاده کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تصویربرداری
ام آر آی
آندوسکوپی جهت بررسی شیوع سرطان
عکس‌برداری از قفسه سینه و فک.
مراحل سرطان دهان
اینکه بیمار در کدام مرحله سرطان قرار دارد تعیین می‌کند که محل سرطان کجاست، آیا سرطان رشد کرده و این که آیا سرطان به نواحی دیگر بدن منتشر شده است یا خیر.
مرحله 0
به این مرحله کارسینوم درجا (Carcinoma in situ) نیز گفته می شود. این مرحله سلول‌های غیرطبیعی در بافت پوششی لب‌ها یا حفره دهان را توصیف می‌کند که پتانسیل تبدیل‌شدن به سرطان را دارند.
مرحله I
در مرحله I اندازه تومور حدود ۲ سانتی‌متر یا کمتر است و سرطان به غدد لنفاوی نرسیده است.
مرحله II
مرحله II توموری را توصیف می‌کند که بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر است اما بیشتر از ۴ سانتی‌متر نیست. در مرحله II سرطان به غدد لنفاوی نرسیده است.
مرحله III
در مرحله III، تومور بزرگ‌تر از ۴ سانتی‌متر است و به غدد لنفاوی یا سایر نقاط بدن منتشر نشده است. یا این که تومور به هر اندازه‌ای است و به غدد لنفاوی مجاور منتشر شده، اما به سایر نقاط بدن گسترش نیافته است.
مرحله IV
مرحله IV پیشرفته‌ترین مرحله سرطان دهان است. در این مرحله ممکن است سرطان هر اندازه‌ای داشته باشد و به نواحی زیر منتشر شده باشد:
بافت‌های مجاور، همچون فک یا سایر قسمت‌های حفره دهان
یک غده لنفاوی بزرگ به‌اندازه بیش از ۳ سانتی‌متر (که در همان سمتی از گردن است که تومور قرار دارد)، چندین غده لنفاوی (که در همان سمتی از گردن که تومور قرار دارد هستند)، یا یک غده لنفاوی (که در سمتی از گردن است که تومور در سمت مقابل آن قرار دارد).
قسمت‌های بدن که دورتر از دهان هستند (همچون ریه‌ها)
ممکن است زمانی پزشک سرطان دهان را تشخیص دهد که سرطان در مرحله IV باشد.
سرطان‌هایی که در مرحله III و IV هستند نسبت به سرطان‌هایی که در مراحل اولیه هستند، احتمال عود بیشتری دارند. ممکن است سرطان در قسمتی از بدن که در ابتدا ایجاد شده، در غدد لنفاوی، یا در قسمت دیگری از بدن عود کند.
درمان سرطان دهان چگونه است؟
خوشبختانه این روزها با پیشرفت تکنولوژی، سرطان دهانی که در مراحل اولیه تشخیص داده شود، به راحتی قابل درمان است. به‌همین دلیل بر اهمیت مراجعه ماهانه به دندانپزشک و خودآزمایی تأکید داریم. درمان سرطان دهان معمولا بستگی به نوع سرطان و عوامل زیر دارد:
گرید و درجه بیماری
شرایط جسمی و سلامت بدنی فرد.
مراحل درمان این بیماری ممکن است بسته به تشخیص پزشک تنها شامل دارودرمانی باشد یا در موارد پیشرفته‌تر نیاز به عمل جراحی داشته باشد. در برخی موارد اگر بیماری شدید بوده و توده بافت زیادی را درگیر کرده باشد، احتمالا آن بخش درگیر با جراحی، پرتو درمانی یا شیمی درمانی برداشته می‌شود.
روش جراحی برای درمان سرطان زبان معمولا برای بیماری‌هایی که زبان، استخوان فک و گره‌های لنفاوی را درگیر کرده باشند، انجام می‌شود. دقت داشته باشید پس از جراحی ممکن است فرد تغییرات قابل‌توجهی در صحبت‌کردن یا غذاخوردن داشته باشد که در این حالت باید عمل جراحی ترمیمی انجام شود.
روش‌های درمان سرطان دهان را در ادامه بررسی می‌کنیم:
۱. پرتودرمانی
استفاده از پرتودرمانی برای درمان سرطان دهان کار بسیار حساسی است. در این روش با استفاده از اشعه ایکس سلول‌هایی که DNA آنها آسیب دیده و باعث ایجاد تومور شده‌اند، از بین رفته و سرعت رشد آنها نیز کاهش می‌یابد یا حتی متوقف می‌شود.
پرتودرمانی سرطان زبان عوارض متعددی دارد که از جمله آن می‌توان موارد زیر را نام برد:
پوسیدگی دندان
زخم‌ها و آفت‌ها دهانی
واکنش‌های پوستی
خستگی دائمی
بی‌اشتهایی و تهوع دائمی.
۲. براکی‌تراپی
در این روش جراح و انکولوژیست در شرایط بسیار ویژه از نیدل‌های رادیواکتیو برای انتقال اشعه ایکس به درون تومور و سوزاندن آن استفاده می‌کند. معمولا این روش ساده‌ترین و اولین پیشنهاد پزشکان برای درمان سرطان‌های بدخیم زبان در مراحل ابتدایی است.
۳. شیمیدرمانی
در‌صورتی‌که بیماری گسترش پیدا کرده‌باشد و پزشک به‌راحتی آن را تشخیص دهد، معمولا با ترکیب شیمیدرمانی و پرتودرمانی می‌توان آن را درمان کرد. شیمیدرمانی روند درمانی بسیار سنگینی است که بر کاهش قدرت و تکثیر سلول‌های سرطانی، تأثیر می‌گذارد.
۴. درمان هایپرترمی
این روش درمانی جدید را می‌توان یکی از بهترین روش‌های مکمل برای درمان سرطان دهان، با استفاده از پرتودرمانی دانست. در روش هایپرترمی، با حرارت‌دادن سلول‌های سرطانی، مقاومت آنها شکسته می‌شود و سپس با استفاده از پرتودرمانی از بین می‌روند.
۵. جراحی زبان و دهان
جراحی زبان و دهان یکی از روش‌های درمان این سرطان است. اما معمولا به‌عنوان آخرین راه یا روش مکملی در کنار سایر درمان‌ها استفاده می‌شود. جراحی زبان و دهان با عوارض طولانی‌مدتی همراه است که به‌شدت زندگی فرد را مختل می‌کند.
انکولوژیست تنها در شرایط زیر است که جراحی را بهترین روش درمان برای بیمار عنوان می‌کند:
سرطان در مراحل اولیه بوده و سلول‌ها مستعد سرطانی‌شدن هستند.
سرطان موضعی بوده و تنها یک بافت را درگیر کرده‌است.
سلول‌های سرطانی به سایر بافت‌های اطراف سرایت پیدا کند.
سرطان اندام‌های دورتر را نیز درگیر کند.
پیشگیری از سرطان دهان
هیچ راه اثبات شده‌ای برای پیشگیری از سرطان دهان وجود ندارد. با این حال، می‌توانید خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش دهید. در ادامه روش‌هایی برای جلوگیری از علائم سرطان دهان آورده شده است.
کم کردن مصرف تنباکو
ترک سیگار
مراجعه دوره‌ای به دندانپزشک
استفاده از کرم ضد آفتاب
________________________________________________________
مقالات دیگر
