تراخم چشمی چیست؟

تراخم چشمی یا التهاب ملتحمه چیست؟
تراخم شایع‌ترین علت کوری چشم به دلیل عفونت بخصوص در جوامع در حال توسعه است. این بیماری یک عفونت چشمی شدید و مزمن است که در مناطق فقیر با سطح بهداشت پایین، مناطق گرم و خشک، آب و هوای همراه با گرد و خاک، در کشورهای در حال توسعه و جایی که آب کم است شایع‌تر می‌باشد. این بیماری در ایران نیز در نواحی جنوب و بخصوص خوزستان شیوع زیادی داشته و امروزه در کشورهای توسعه و در حال توسعه یافته رو به ریشه‌کنی است. با وجود اینکه بیماری خوشبختانه در حال ریشه‌کن شدن است هنوز شایع‌ترین علت کوری در افراد مسن مناطق مذکور است.
تراخم دو مرحله دارد. مرحله اول، عفونت فعال ملتحمه توسط باکتری کلامید یا تراکوماتیس می‌باشد. این مرحله از بیماری بسیار مسری است. در مرحله بعدی، بیماری سبب آسیب به قرنیه می‌شود. عفونت‌های مکرر سبب متورم شدن ریشه مژه‌ها و برگشتن مژه‌ها به سمت داخل چشم در نتیجه خراش دادن قرنیه می‌شود. این خراش دردناک بوده و سبب اسکار روی قرنیه و در نهایت کدر شدن آن می‌شود. عفونت مکرر، گسترده و درمان نشده منجر به کوری خواهد شد حال آن که درمان بموقع بیماری فرد را از کوری نجات خواهد داد.
ابتلا به تراخم ایمنی دائمی ایجاد نکرده و احتمال ابتلای مجدد وجود دارد. بیشترین شیوع بیماری در کودکان سنین ۳ تا ۵ سال دیده می‌شود. در بعضی از جوامع نیز بیش از 90% کودکان زیر ۵ سال به این بیماری مبتلا هستند.
تراخم معمولاً دوطرفه است و از طریق تماس مستقیم، استفاده از وسایل شخصی مشترک، تماس با پشه و مگس و معمولاً از سایر اعضای خانواده منتقل می‌شود. لذا افراد خانواده نیز باید توسط پزشک معاینه شوند. این بیماری در زنان شایع‌تر از مردان است.

علت ایجاد بیماری تراخم چیست؟
باکتری مسئول تراخم Chlamydia trachomatis است.Chlamydia trachomatis انواع مختلفی دارد. انواع A ، B ، Ba و C باعث ایجاد تراکوم کور‌کننده می‌شوند. انواع دیگر این باکتری با عفونت کلامیدیا مقاربتی ارتباط دارند. در شرایط زندگی که سرویس بهداشتی نامناسب، منابع آب ناپاک وجود دارند و عدم شستشوی منظم صورت باعث می‌شود که باکتری‌ها چشم افرادی را که در مناطق اندمیک یا بومی تراکم زندگی می‌کنند، بارها و بارها آلوده شوند. این فرم فعال بیشتر در كودكان كوچك شایع است كه آن را به نزدیك‌ترین افراد مانند خواهر و برادر، همبازی‌ها و مراقبان منتقل می‌كنند. در میان بزرگسالان، در زنانی که از کودکان مراقبت می‌کنند بیماری تراخم فعال شیوع بیشتری دارد.

علائم بیماری چشمی تراخم چیست؟
شروع علائم به صورت حاد و با قرمزی، سوزش و ترشحات چشم همراه می باشد. تشکیل پاپیلاری( برجستگی هایی مانند جوش)، حساسیت ملتحمه، ترشحات، سوزش و خارش، تاری دید و ترس از نور همگی از علائم این بیماری می باشند. ترشحات معمولا در صبح از باز شدن چشم مبتلا ممانعت می کند. این ترشحات در مراحل اولیه به صورت چرک-موکوسی و در مراحل بعدی به صورت غلیظ تر و چرکی خواهد بود. در مراحل میانی بیماری التهاب حاد با بزرگ شدن پاپیلاری ها و رویش نا به جای مژگان مشخص می شود. با ادامه بیماری لبه پلک ها و مژگان به سمت داخلی چشم می روند و بر اثر برخورد مژه ها با قرنیه باعث خراش قرنیه خواهد شد که ادامه این ایجاد خراش ها و آسیب های وارد شده به قرنیه نهایتا می تواند باعث کوری فرد شود. فراموش نکنید که تراخم ممکن است یک طرفه و یا دوطرفه باشد، اما معمولا عفونت از طریق تماس دست به چشم دیگر هم سرایت می کند و در واقع گاهی درگیری هر دو چشم غیر قابل اجتناب می باشد.

انواع یا مراحل بیماری تراخم کدامند؟
سازمان بهداشت جهانی بر اساس علائم بالینی که با پیشرفت بیماری مشاهده می‌شود، یک سیستم درجه‌بندی را برای طبقه‌بندی پنج مرحله عفونت تراخم کور‌کننده تعریف کرده است:
1. التهاب تراکوماتوز- فولیکولار: اولین علامت درگیری با تراخم ایجاد فولیکول در چشم است. فولیکول‌ها برجستگی‌های کوچکی هستند که توسط تورم بافت لنفاوی در پشت پلک فوقانی ایجاد شده و گاهی تا قسمت بالای چشم گسترش می‌یابند. وجود پنج فولیکول یا بیشتر که بزرگتر از 0.5 میلی‌متر باشند در آن قسمت از ملتحمه که پشت پلک فوقانی قرار دارد، به عنوان مرحله التهاب تراکوماتوز-فولیکولار در نظر گرفته می‌شود.
2. التهاب تراکوماتوز شدید: مرحله بعدی بیماری تراخم، تورم (التهاب) ملتحمه است که نمای رگ‌های خونی عمیق‌تر ملتحمه که در حالت طبیعی وجود دارند را کدر می‌کند.
3. اسکار تراكوماتوز: در این مرحله از بیماری تراخم نوارهایی از بافت اسكار در داخل ملتحمه شکل می‌گیرند كه داخل پلك فوقانی را می‌پوشانند.
4. تریشیازیس تراكوماتوز: در این مرحله از بیماری نوارهای بافت اسكار ضخیم‌تر و سفت تر شده و باعث برگشت لبه پلک به سمت داخل چشم (آنتروپیون) می‌شوند. این برگشت پلک به سمت داخل باعث می‌شود مژه‌ها به چشم مالیده شوند (تریشیازیس). با گذشت زمان، این مالش منجر به خراش قرنیه – که پوشش مرکزی شفاف جلوی چشم است- می‌شود.
5. کدورت قرنیه: سایش قرنیه می‌تواند منجر به ایجاد زخم‌های عفونی و در نهایت ایجاد زخم‌های کدر شود که از ورود نور به چشم جلوگیری می‌کند و منجر به کوری می‌شود.

عوارض بیماری تراخم چیست؟
یک بار ابتلا به تراخم ناشی از باکتری Chlamydia trachomatis با تشخیص به موقع و استفاده از آنتی‌بیوتیک مناسب به راحتی درمان می‌شود. با این حال عفونت‌های مکرر یا ثانویه می‌تواند منجر به عوارضی شود، از جمله:
• زخم و اسکار پلک داخلی
• تغییر شکل پلک، مانند پلک برگشته به داخل (آنتروپیون) یا مژه‌های برگشته به داخل (تریشیازیس)، که می‌توانند قرنیه را خراش دهند.
• اسکار قرنیه یا کدورت قرنیه
• کاهش بینایی جزئی یا کامل

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری تراخم هستند؟
شیوع بیماری تراخم در اروپا و ایالات متحده بسیار کم و نادر است. علت اصلی بروز این بیماری بیشتر به دلیل فقر،عدم رعایت بهداشت، زندگی در محیط های شلوغ می باشد.
ابتلا به بیماری تراخم بیشتر در خانم ها و کودکان می باشد، همچنین همانطور که در ابتدا نیز اشاره شد این بیمار کاملا مسری است یعنی می تواند از طریق تماس با موارد زیر منتقل شوند:
• افرادی که مبتلا به این باکتری هستند.
• تماس با اشیای آلوده
• تماس حشرات به ویژه مگس ها با چشم

تراخم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگرچه آزمایش‌هایی برای شناسایی باکتری‌ها وجود دارد، پزشکان در درجه اول با معاینه چشم و پلک‌های فرد بیمار، تراکوما یا تراخم را تشخیص می‌دهند. کارکنان مراکز بهداشتی در مورد روش‌های ابتدایی معاینه سلامت چشم آموزش دیده‌اند و می‌توانند با کمک یک ذره‎‌بین سبک و ساده، پنج مرحله تراخم کورکننده را تشخیص بدهند.
هم‌چنین چشم پزشک شما می‌تواند بیشتر موارد التهاب ملتحمه را از طریق معاینه چشم تشخیص دهد. اگر شما سابقه سفر به کشوری که تراخم در آن شایع است را داشته‌اید، ممکن است او یک نمونه از سطح چشم شما بگیرد. برای این کار، پزشک چشم شما را بی‌حس کرده و روی سطح آن یک سواب – چیزی شبیه گوش‌پاک‌کن- می‌کشد. تست‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که آیا تراخم منبع عفونت چشم است یا نه. در موارد شدیدتر و پیشرفته‌تر تراخم، معاینه چشم موارد زیر را نشان می‌دهد:
اسکار در داخل پلک فوقانی
رشد رگهای خونی جدید در قرنیه
برگشت مژه‌ها به سمت داخل چشم

درمان تراخم به چه صورت خواهد بود؟
درمان بیماری عفونی تراخم یا همان التهاب ملتحمه بستگی به نوع عامل ایجاد کننده دارد. اما انواع خفیف و ویروسی، خود محدود شونده است و معمولا نیاز به درمان و روش های آزمایشگاهی خاصی ندارند. در شرایط شدید بیماری می توان از آنتی بیوتیک های موضعی، قطره های چشمی و پمادها طبق تجویز پزشک استفاده کرد. در مواقعی که علت بروز التهاب، عفونت گنوکوکی باشد، باید سریعا آنتی بیوتیک شروع شود و چنانچه تحت درمان قرار نگیرد، می تواند منجر به بروز نابینایی یا سوراخ شدن قرنیه شود. از دیگر عوارض این بیماری می توان به مننژیت و سپتی سمی اشاره کرد. به این نکته نیز توجه نمایید که در تراخم ناشی از مواد سمی، باید چشم ها را فورا با آب استریل یا نرمال سالین(سرم نمکی) شستشو داد. تراخم سمی ممکن است بر اثر کلر آب استخرها، مصرف برخی داروها، تماس کارگران کارخانه ها با مواد شیمیایی یا محرک، دود ناشی از سیگار، اسپری های مو و مواد اسیدی یا قلیایی ایجاد شود. در برخی موارد ممکن است به منظور پیشگیری از رشد مژه ها در جهت داخل به سمت ملتحمه و قرنیه و در نتیجه ایجاد زخم روی ملتحمه، از روش جراحی استفاده شود. قطعا هر چه زودتر به پزشک متخصص چشم مراجعه شود و در مراحل ابتدایی تر این بیماری شناخته شود، درمان آن بسیار ساده تر و کم هزینه تر خواهد بود.

راه های پیشگیری از تراخم
با رعایت برخی از نکات بهداشتی به راحتی می توان از ابتلا به بیماری تراخم پیشگیری کرد از جمله راه های پیشگیری از بیماری تراخم به شرح زیر می باشد:
• در صورت مسافرت به مناطق شیوع تراخم حتما بهداشت فردی را رعایت کنید.
• به هیچ عنوان زمانی که دستتان کثیف است به چشم های خود دست نزنید.
• به هیچ عنوان از لوازم آرایشی دیگران استفاده نکنید.
• در صورت استفاده از لنرهای تماس حتما این کار را با دقت انجام دهید همچنین قبل از انجام آن حتما دست های خود را بشویید.
• هر روز روبالشی خود را تعویض کنید.
• بهداشت را در محیط زندگی خود رعایت کنید تا از انتقال عفونت توسط پشه ها یا مگس جلوگیری شود.
• هر روز لباس و حوله خود را بشویید.
• در صورتی که فرزند شما مبتلا یه بیماری تراخم است به هیچ عنوان نباید تا زمان بهبودی تا کامل با کودکان دیگر در ارتباط باشد.
با رعایت تمامی این موارد می توان از ابتلا به بیماری تراخم جلوگیری کرد.

________________________________________________________

مقالات دیگر