کم کاری تیروئید یا تیروئید کم کار چیست؟

کم کاری تیروئید یا تیروئید کم کار چیست؟
کم کاری تیروئید یکی از بیماری های تیروئید و از شایع ترین بیماری های غدد است که در آن غده‌ی تیروئید به اندازه‌ی کافی هورمون‌های تیروئیدی را تولید و وارد جریان خون نمی‌کند. این مسئله باعث کاهش سرعت واکنش‌های سوخت‌و‌ساز و درنتیجه کاهش سرعت متابولیسم می‌شود.
تیروئید کم‌‌کار باعث ایجاد علائمی در فرد هیپوتیروئید می‌شود که برخی از آنها شامل خستگی، اضافه وزن و عدم تحمل سرما هستند. این مشکل تمام بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کم کاری تیروئید یکی از شایع‌ترین بیماری‌های غدد است که افراد زیادی به آن مبتلا هستند.
درمان اصلی این اختلال، جایگزین‌کردن هورمون‌هایی است که به مقدار کم در بدن وجود دارند. به‌طور‌کلی درمان هیپوتیروئیدی تقریبا ساده است. درمان دارویی هیپوتیروئیدی نیازمند پیگیری توسط پزشک متخصص غدد است.

علائم کم‌کاری تیروئید چیست؟
شایع‌ترین علائم کم کاری تیروئید عبارت است از:
    خستگی
    حساسیت به سرما
    افزایش وزن
    یبوست
    خشکی پوست و مو
    پف صورت
    کلفت شدن غیرطبیعی صدا
    ضعف عضلانی
    اسپاسم و گرفتگی در عضلات
    پریود نامنظم
    نازک شدن مو
    کاهش ضربان قلب
    افسردگی
    احساس خواب آلودگی در طول روز
    کاهش سطح هوشیاری و تمرکز
    تشدید خونریزی قاعدگی
    نازایی
    گواتر
    ترشح شیر از پستان
علائم فوق در تمام افراد بروز نمی‌کند و شدت و ضعف آن متفاوت خواهد بود. در هر صورت انجام آزمایش و تشخیص متخصص ضرورت دارد. آن‌چه که از پرکاری تیروئید تاکنون شنیده‌اید برعکس کنید، نشانه‌ها و علائمی خواهند بود که یک بیمار مبتلا به کم کاری تیروئید خواهد داشت. مهم‌ترین علامت و نشانه این است که برخلاف پرکاری تیروئید سطح ترشح هورمون تیروئید پایین آمده و واکنش‌های شیمیایی مرتبط با متابولیسم بدن دچار اختلال شده و کاهش پیدا کرده است.

علت کم‌کاری تیروئید چیست؟
بیماری‌های خود ایمن
شایع‌ترین عامل بروز کم‌کاری تیروئید، یک اختلال خود ایمن به نام بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است که در آن سیستم ایمنی با تولید آنتی‌بادی‌های خود ایمن، به سلول‌های بافت تیروئید حمله می‌کند. در بروز بیماری هاشیموتو تلفیقی از عوامل ژنتیکی و محیطی دخیل هستند. آنتی‌بادی‌های خود ایمن، با تأثیر مخرب بر بافت تیروئید توانایی این غده را در تولید هورمون‌های تیروئیدی کاهش می‌دهند.
اثر مهاری داروهای پرکاری تیروئید
برای درمان پرکاری تیروئید معمولاً از ید رادیواکتیو و داروهای سرکوب‌کننده غده تیروئید استفاده می‌شود. هدف از تجویز این داروها بازگرداندن تعادل به غده تیروئید است اما گاهی تأثیر داروها بر غده تیروئید بیش‌ازحد متعارف است و باعث بروز کم‌کاری دائمی تیروئید می‌شوند.
جراحی غده تیروئید
برداشتن قسمتی از غده و یا تمام غده تیروئید به دلیل ابتلا به گره‌های تیروئیدی یا تومورهای سرطانی باعث بروز اختلال کم‌کاری تیروئید در فرد می‌شود. در این موارد فرد باید به‌صورت مادام‌العمر از داروهای هورمونی تیروئیدی استفاده کند.
پرتودرمانی
روش پرتودرمانی که برای درمان سرطان‌های اطراف گردن و یا بالاتنه مورداستفاده قرار می‌گیرد می‌تواند بر عملکرد غده تیروئید تأثیر منفی داشته باشد و توانایی آن برای تولید هورمون را کاهش دهد.
عوارض جانبی برخی داروها
مصرف بعضی از داروها بر عملکرد تیروئید تأثیر مخرب دارند و ظرفیت غده را برای تولید هورمون تحت تأثیر قرار می‌دهند. برای مثال داروهای لیتیومی که برای درمان بعضی از اختلالات روانی تجویز می‌شوند از این دسته داروها به‌حساب می‌آیند.
نقایص مادرزادی
برخی از نوزادان به‌طور مادرزادی با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند. معمولاً نوزادانی که با غده تیروئید ناقص به دنیا می‌آیند در اوایل زندگی علائم خاصی بروز نمی‌دهند و تنها راه تشخیص چنین اختلالاتی انجام تست تیروئید در بدو تولد است.
اختلال غده هیپوفیز
یکی از علت‌های نادر کم‌کاری تیروئید نقص در غده هیپوفیز و عدم ترشح هورمون TSH است. هورمون TSH یکی از محرک‌های اصلی آزاد شدن هورمون‌های ذخیره‌شده در تیروئید است و در صورت کم بودن TSH در خون، فرد به بیماری کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شود. پس حتما در تفسیر آزمایش TSH، سطح این هورمون در خون را مورد بررسی قرار دهید.
بارداری
برخی زنان در طی بارداری و یا پس‌ازآن به دلیل ساخته‌شدن آنتی‌بادی‌های خود ایمن در بدن، دچار کم‌کاری تیروئید می‌شوند. در صورت درمان نشدن این اختلال در طی بارداری، احتمال رخ دادن زایمان زودرس و اختلال پره‌اکلامپسی وجود دارد.
کمبود ید در بدن
ید یکی از عناصر معدنی مهم برای تولید هورمون‌های تیروئیدی است. اگر این عنصر معدنی به مقدار کافی از طریق وعده‌های غذایی به بدن نرسد فرد دچار کم‌کاری تیروئید می‌شود. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید بایستی مقدار متعادلی را از طریق مواد غذایی جذب کنند.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به کم کاری تیروئید هستند؟
اگر در هر یک از گروه‌های زیر قرار بگیرید، احتمال بالاتری برای ابتلا به تیروئید کم کار در شما وجود دارد:
    زنان
    افراد بالای ۶۰ سال
    سابقه‌ی بیماری‌های تیروئیدی در خانواده
    ابتلا به بیماری‌های خودایمنی مثل بیماری سلیاک یا دیابت نوع یک
    درمان با رادیواکتیو
    جراحی تیروئید
    زنان باردار
    زنانی که در ۶ ماه گذشته زایمان کرده‌اند.

عوارض کم‌کاری تیروئید
غده تیروئید با تولید میزان متعادل از هورمون‌های T3 و T4 متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند. حال اگر سطح ترشح این دو هورمون دچار کاهش و افزایش قابل توجه شود عوارض و اختلالاتی در سلامت بالینی فرد بروز می‌کند. برخی از مهم‌ترین خطرات کم کاری تیروئید به شرح زیر است:
    ایجاد اختلال در سیستم عصبی
    بروز عوارض تنفسی و درگیری دستگاه تنفس (این افراد معمولاً از ضعف عضلات تنفسی رنج می‌برند)
    بروز ناباروری و اختلال در تخمک گذاری
    انتقال کم کاری تیروئید به نوزادان متولد شده از مادران مبتلا و بروز مشکلات فیزیکی و مغزی در کودک
    مختل شدن روند طبیعی رشد نوزادان دچار این بیماری
    بروز بیماری گواتر
    درگیری با بیماری‌های قلبی
    ابتلا به بیماری‌های پوستی
    ایجاد اختلالات روانی
    مشکلات گوارشی

روشهای تشخیص کم کاری تیروئید
برای تشخیص این اختلال، تنها داشتن علائم کافی نیست و باید بررسی‌های دقیق‌تری انجام شود. اگر هر یک از علائم بالا را دارید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص هیپوتیروئیدی مراحل زیر را طی می‌کند:
۱. معاینه فیزیکی
هنگامی‌که تیروئید کم‌کار باشد هم ممکن است گواتر رخ دهد. پزشک در معاینه‌ی فیزیکی اندازه‌ی غده تیروئید را بررسی می‌کند. از طرفی رطوبت یا خشکی پوست، جنس موها، صورت پف‌آلود و سایر علائمی که به آنها اشاره شد در معاینه‌ی فیزیکی بررسی خواهند شد.
۲. آزمایش تیروئید
یکی از مهم‌ترین راه‌های تشخیص اختلالات تیروئیدی، آزمایش تیروئید است. در کم‌کاری تیروئید، هورمون تحریک‌کننده‌ی غده‌ی تیروئید، TSH از حد طبیعی بیشتر می‌شود و سطح هورمون‌های تیروئیدی یا T3 و T4 کاهش پیدا می‌کنند. این موارد نشان‌دهنده‌ی تیروئید کم کار است و باید کمبود هورمونی جبران شود. در صورت نیاز پزشک آزمایش‌ها تخصصی‌تر را هم درخواست خواهد داد.
۳. تست های تصویربرداری
در سی‌تی‌اسکن می‌توان کم‌کاری، پرکاری و یا سایر اختلالات تیروئیدی را تشخیص داد. سونوگرافی هم از راه‌های دیگر تشخیص‌دهنده‌ی کم‌کاری تیروئید است.

درمان تیروئید کم کار
پزشکان نمی‌توانند هیپوتیروئیدیسم را به طور کامل درمان کنند، اما می‌توانند تا حدی به کنترل این اختلال کمک کنند.
1. درمان‌های پزشکی
درمان‌های آن عبارتند از:
تیروکسین مصنوعی
برای درمان این بیماری، پزشکان معمولا تیروکسین مصنوعی (سنتتیک) را تجویز می‌کنند. این دارو مشابه هورمون T4 است و دوز آن بر اساس سابقه بیماری، علائم بیمار و سطح فعلی TSH تعیین می‌شود. پزشکان به طور منظم از فرد آزمایش خون می‌گیرند تا تعیین کنند که آیا دوز داروی آن به تنظیم مجدد نیاز دارد یا خیر.
تیروکسین مصنوعی به‌تدریج سطح کلسترول (که در اثر این بیماری افزایش‌یافته) را کاهش می‌دهد.
درمان کم کاری تیروئید با ید
ید یک ماده معدنی ضروری برای عملکرد درست تیروئید است. کمبود ید یکی از رایج‌ترین دلایل ایجاد گواتر است. تمام افراد باید ید کافی دریافت کنند. اما افراد دچار بیماری خودایمنی تیروئید ممکن است خیلی نسبت به اثرات ید حساس باشند. به این معنی که ید می‌تواند آن را در این افراد تحریک یا تشدید کند. در صورتی‌ که به اثرات ید حساسیت دارید حتما به پزشک‌تان اطلاع دهید.
در دوران بارداری نیاز به ید افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، مصرف نمک یددار و مکمل می‌تواند ید کافی را برای بدن فراهم کند. مکمل‌های ید نیز در دسترس هستند که می‌توانید با مشورت پزشک آن‌ها را مصرف کنید.
با درمان مناسب، سطح هورمون تیروئید به حالت عادی بازمی‌گردد. اما در اکثر موارد بیمار باید تا آخر عمر داروهای هیپوتیروئیدیسم را مصرف کند
2. رژیم غذایی
اگر هیپوتیروئیدیسم دارید مواد غذایی زیادی وجود دارند که می‌توانند به بهبود این اختلال کمک کنند، از جمله:
    تخم‌مرغ: تخم‌مرغ یکی از بهترین گزینه‌ها است، زیرا مقادیر زیادی ید و سلنیوم در زرده آن وجود دارد که هر دوی آن‌ها می‌توانند عملکرد غده تیروئید را بهبود بخشند. این در حالی است که سفیده تخم‌مرغ نیز سرشار از پروتئین است.
    گوشت: تمام انواع گوشت از جمله گوشت بره، گوشت گاو، مرغ و غیره.
    ماهی: تمام غذاهای دریایی، از جمله ماهی سالمون، تن، هالیبوت، میگو و غیره.
    سبزیجات: مصرف اکثر سبزیجات توصیه می‌شود. استفاده از سبزیجات چلیپایی در مقادیر متوسط (خصوصا وقتی که پخته شده باشند) خطری برای این بیماران ندارد.
    میوه‌ها: میوه‌هایی نظیر توت، موز و پرتقال
    غلات و دانه‌های بدون گلوتن: برنج، گندم سیاه، کینوآ، دانه چیا و تخم کتان
    لبنیات: تمام لبنیات از جمله شیر، پنیر، ماست و غیره.
    نوشیدنی‌ها: آب و سایر نوشیدنی‌های بدون کافئین
افرادی که هیپوتیروئیدیسم دارند، باید یک رژیم غذایی حاوی سبزیجات، میوه‌ها و گوشت بدون چربی داشته باشند. این مواد غذایی کالری کمی دارند و به میزان زیادی سیرکننده هستند که این امر مانع از افزایش وزن می‌شود.
غذاهای مضر برای کم کاری تیروئید
برخی از مواد غذایی می‌توانند هیپوتیروئیدیسم را تشدید کنند. در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم:
مواد غذایی مبتنی بر سویا
یکی از غذاهای نامناسب برای آن، مواد غذایی مبتنی بر سویا نظیر توفو، شیر سویا و ادامامه است. این مواد غذایی می‌توانند در نحوه جذب داروهای تیروئید توسط بدن اختلال ایجاد کنند. البته مصرف این مواد غذایی به میزان کم مشکلی ایجاد نمی‌کند.
ارزن
در بعضی از مطالعات نشان‌ داده‌ شده است که مصرف ارزن حتی در مقادیر کم می‌تواند عملکرد تیروئید را کاهش دهد.
نوشیدنی‌های کافئین‌دار
بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که نوشیدنی‌هایی نظیر قهوه و چای سبز می‌توانند در جذب داروهای تیروئید اختلال ایجاد کنند.
مواد غذایی فرآوری شده
هات‌داگ، کیک و کوکی هم می‌توانند سبب آن شوند.

________________________________________________________

مقالات دیگر