پرکاری تیروئید چیست؟

پرکاری تیروئید چیست؟
تیروئید چیست؟ یک غده کوچک پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است که وظیفه تولید هورمون‌های تیروکسین (T۴) و تری یدوتیرونین (T۳) را بر عهده دارد. این دو هورمون نقش مهمی در تنظیم سوخت‌وساز بدن دارند. وقتی تیروئید بیش‌ازحد هورمون‌های T۳، T۴ یا هر دو را تولید می‌کند، باعث اختلال در بعضی از ارگان‌های بدن مثل سیستم عصبی و سیستم قلب و عروق می‌شود. تشخیص و درمان به‌موقع تیروئید پرکار می‌تواند علائم را تسکین دهد و از عوارض آن جلوگیری کند.
پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش از مقدار نیاز هورمون‌های تیروئیدی تولید کند. چندین عامل مختلف در ابتلا به پرکاری تیروئید دخیل هستند که شایع‌ترین آن‌ها بیماری گریوز است. ابتلا به این بیماری می‌تواند بر کل سیستم بدن شما تأثیر بگذارد.
متابولیسم فرایندی است که طی آن غذایی که مصرف می‌کنید به انرژی تبدیل می‌شود و به عملکرد طبیعی بدن شما کمک می‌کند. هنگامی که مبتلا به هایپرتیروئیدیسم هستید، متابولیسم شما با سرعت بالا شروع شده و ادامه می‌یابد. این نقص ممکن است باعث شود  ضربان قلب خود را سریع‌تر احساس کنید و مشکلاتی مثل اضطراب و عصبی شدن را بیشتر از قبل تجربه کنید.

علائم بالینی پرکاری تیروئید
مقدار زیاد T3,T4 یا هر دو باعث می شود سوخت و ساز (متابولیسم) شدیدا افزایش یابد و باعث علائمی مثل طپش قلب , افزایش فشار خون و لرزش دست شود، همچنین تعریق زیاد عدم تحمل به گرما، افزایش حرکات روده (دفع مدفوع)، کاهش وزن و در بانوان سیکل زنانه نامنظم از علائم آن می باشد.
ممکن است غده تیروئید بزرگ شده و گواتر ایجاد کند که می تواند منتشر یا یک طرفه باشد . چشمها برجسته (اگزوفتالموس) شود که علائم چشمی مربوط به بیماری گریوز می باشد.
 علائم دیگر پر کاری تیروئید :
    افزایش اشتها
    عصبی بودن
    بی قراری
    عدم توانایی تمرکز
    ضعف
    ضربان قلب نامنظم
    مشکلات خوابیدن
    موهای ظریف و شکننده
    خارش
    ریزش مو
    تهوع و استفراغ
    رشد پستان در آقایان
در صورت وجود علائم زیر باید اقدام فوری و اورژانس انجام شود :
    سرگیجه
    کم عمقی تنفس
    کاهش هوشیاری
    ضربان تند و نامنظم قلب
پرکاری تیروئید می تواند فیبریلاسیون دهلیزی ایجاد کند که آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) خطرناکی است و همچنین می تواند نارسایی قلب ایجاد کند.

علل ایجاد پرکاری تیروئید
دلایل بسیاری می‌توانند سبب پرکاری تیروئید شوند. برخی از این شرایط عبارت‌اند از:
۱. بیماری گریوز
در بیماری گریوز، سیستم ایمنی بدن به غده‌ی تیروئید حمله می‌کند و به آن آسیب می‌رساند. این کار باعث می‌شود که غده‌ی تیروئید مقدار زیای هورمون تولید کند. این بیماری یک بیماری ارثی است و درصورتی‌که یکی از اعضای خانواده شما به آن مبتلا باشد، در خطر بالاتری از ابتلا به گریوز قرار دارید. بیماری خودایمنی گریوز در زنان شایع‌تر از مردان است. بیماری گریوز از شایع‌ترین علل ایجاد پرکاری تیروئید یا همان هایپرتیروئیدیسم است و حدود ۸۵% بیماران هایپرتیروئیدی از این دسته هستند.
۲. ندول‌های تیروئیدی
ندول‌های تیروئید یا گره تیروئیدی، دانه‌های ریزی هستند که از رشد سلول‌های غده‌ی تیروئید ایجاد می‌شوند. با این اتفاق، غده‌ی تیروئید هورمون‌های بیشتری تولید می‌کند و این مسئله، تعادل هومونی بدن را به هم می‌زند. به‌ندریت این ندول‌ها سرطانی هستند.
۳. تیروئیدیت
تیروئیدیت نامی است که به‌طور کلی بر بیماری‌های التهابی غده‌ی تیروئید گذاشته می‌شود. این التهاب ممکن است در اثر عفونت و یا مشکلی در سیستم ایمنی بدن شما ایجاد شده باشد. هنگامی که غده‌ی تیروئید ملتهب می‌شود، هورمون‌های بیشتری ترشح می‌کند. این مسئله موجب بهم‌خوردن تعادل هورمونی بدن می‌شود.
التهاب غده‌ی تیروئید در شرایط مختلفی ممکن است ایجاد شود. یکی از این شرایط، زایمان است. ممکن است زنان بعد از زایمان دچار التهاب غده‌ی تیروئید شوند. همچنین یکی از عوارض داروهایی مانند اینترفرون‌ها و آمیورادون (داروی قلبی) هم التهاب تیروئید و در نتیجه پرکاری آن است.
۴. مصرف ید زیاد
مصرف زیاد ید می‌تواند غده‌ی تیروئید را تحریک به ساخت بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی بکند. ید یک ماده‌ی معدنی است که غده‌ی تیروئید از آن برای ساختن هورمون‌هایش استفاده می‌کند. برخی روش‌های تصویربرداری پزشکی مانند گرفتن تصاویر با کنتراست بالا که نیازمند ید رادیواکتیو هستند هم می‌تواند بیمار را در معرض هایپرتیروئیدیسم قرار دهد.

چه کسانی بیشتر در معرض تیروئید پرکار هستند؟
افراد زیر بیشتر در خطر ابتلا به هایپرتیروئدیسم هستند:
    زنان
    افراد بالای ۶۰ سال
    داشتن سابقه مشکلات تیروئیدی
    سابقه خانوادگی ابتلا به اختلالات تیروئیدی
    مبتلایان به برخی بیماری‌ها مثل دیابت نوع ۱
    مصرف بیش از اندازه یاد
    باردار بودن یا زایمان در شش ماه اخیر

تشخیص پرکاری تیروئید
روش‌های تشخیص تیروئید پرکار عبارت است از:
    انجام معاینات بالینی: در طول معاینه، پزشک به علائمی مثل لرزش انگشتان، تغییرات چشمی و پوستی، تورم و حساسیت به لمس توجه می‌کند. ارزیابی نبض و ضربان قلب نیز از دیگر موارد مهم در معاینه بالینی است
    آزمایشات خون: در آزمایش TSH تیروکسین و هورمون محرک تیروئید (TSH) اندازه‌گیری می‌شود. سطوح بالای تیروکسین و کم بودن TSH نشان‌دهنده هایپرتیروئیدیسم است. تست T۴ و آزمایش T۳ از دیگر آزمایشات خونی تیروئید است
اگر آزمایش خون نشان‌دهنده پرکاری تیروئید باشد، پزشک ممکن است یکی از آزمایش‌های زیر را برای کمک به تعیین علت پرکاری تیروئید تجویز نماید:
    تست جذب ید رادیواکتیو: برای انجام این آزمایش، یک دوز خوراکی از ید رادیواکتیو مصرف می‌شود تا مشخص گردد که چه مقدار از آن در غده تیروئید جمع می‌شود. اگر ید بیش از مقدار نرمال وارد غده تیروئید شود بدین معناست که غده پرکار است و بیش از مقدار نیاز هورمون تولید می‌کند
    اسکن تیروئید: در طول این آزمایش، یک ماده رادیواکتیو به داخل ورید تزریق می‌شود. سپس روی یک تخت دراز می‌کشید تا یک دوربین مخصوص، تصویری از غده تیروئید را بر روی صفحه کامپیوتر ایجاد کند
    سونوگرافی تیروئید: در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویری از تیروئید استفاده می‌شود. سونوگرافی در تشخیص گره‌های تیروئیدی نسبت به سایر آزمایشات بهتر عمل می‌کند

عوارض تیروئید پرکار
کسی که به بیماری پرکاری تیروئید مبتلا است، در کنار علائم و مشکلاتی که در روزمره با آن‌ها مواجه می‌شود، ممکن است دچار عوارض ناشی از این بیماری و درمان آن هم شود. برخی از عوارضی که ممکن است در زنان و مردان با پرکاری تیروئید بروز کند، شامل موارد زیر است:
۱. عوارض داروهای درمانی پرکاری تیروئید
داروهایی که برای درمان هایپرتیروئیدی داده می‌شوند شامل متی‌مازول و پروپیل تیوراسیل ستند. این داروها می‌توانند عوارض متعددی برای فرد ایجاد کنند. برخی از آنها شامل موارد زیر هستند:
    یکی از عوارض نادری که تنها در یک درصد افراد مصرف کننده‌ی PTU دیده می‌شود، آسیب دائمی به کبد است.
    یکی دیگر از عوارض نادر ولی خطرناک این داروها، آگرانولوسیتوز است. آگرانولوسیتوز به معنی توقف ساخت گلبول‌های سفید است. این عوارض ممکن است برای هر کسی و در هر سنی رخ بدهد.
    داروهای اشاره‌شده، در دوران بارداری می‌توانند از جفت عبور کنند و به جنین برسند. این مسئله می‌تواند سبب بزرگ‌شدن غده‌ی تیروئید یا گواتر در نوزاد و همچنین هایپوتیروئیدیسم شود. بانوان بارداری که در حال دریافت داروهای پرکاری تیروئید هستند، باید تحت مراقبت دائم باشند.
    یکی دیگر از عوارض کمتر شایع این داروها، آلرژی به این داروها است که در ۵% افراد مصرف‌کننده دیده می‌شود.
۲. عوارض استفاده از ید رادیواکتیو و اشعه
زمانی‌که پای اشعه و مواد رادیواکتیو در میان باشد، نام سرطان هم به گوش می‌رسد. هرچند استفاده از ید رادیواکتیو برای درمان سرطان غده‌ی تیروئید و پرکاری تیروئید کم‌خطر در نظر گرفته می‌شود، اما اشعه همیشه خطرناک در نظر گرفته می‌شود. خطر شناخته‌شده و ثابت‌شده‌ی اشعه، در ارتباط با مادران باردار و شیرده است. این روش می‌تواند بر تیروئید کودک اثر بگذارد.
گاهی بعد از درمان با ید رادیواکتیو و یا اسکن با جذب ید رادیواکتیو، ممکن است حس چشایی خود را از دست بدهید و دهان شما بی‌حس شود. نگران نباشد، این حالت در کم‌تر از چند ماه برطرف خواهد شد.
۳. عوارض جراحی
جراحی همیشه عوارض دارد. برخی از این عوارض شامل عفونت و خونریزی هستند. جراحی به طور کلی یک روش بسیار مؤثر در درمان هایپرتیروئیدی در نظر گرفته می‌شود. در برخی از موارد نادر، ممکن است فلج طناب‌های صوتی برای فرد ایجاد شود. در این صورت فرد توانایی صحبت‌کردن را از دست می‌دهد.
همچنین ممکن است به غدد پاراتیروئید که در پشت غده‌ی تیروئید قرار دارند، آسیب وارد شود. در این صورت میزان کلسیم خون فرد کاهش پیدا می‌کند.
یکی از عوارضی که بیشتر روش‌های درمانی پرکاری تیروئید (به خصوص جراحی) برای بیمار به جای می‌گذارند، کم‌کار شدن تیروئید و یا کاهش بیش‌از‌حد هورمون‌های تیروئیدی است. بعد از جراحی معمولا فرد نیاز به مصرف مکمل‌های تیروئیدی و هورمونی پیدا می‌کند.

درمان پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید را می‌توان از راه‌های مختلفی درمان کرد که بستگی به مرحله‌ی بیماری و علت پرکار شدن غده‌ی تیروئید دارد. در ادامه به درمان‌های مختلف غده‌ی تیروئید می‌پردازیم.
۱. دارو درمانی
متی مازول و پروپیل تی یوراسیل (PTU) از قرص‌های پرکاری تیروئید هستند. اثر این داروها سریع خود را نشان می‌دهد و جلوی فعالیت غده‌ی تیروئید را می‌گیرند تا نتواند هورمون مازاد بسازد.
۲. ید رادیواکتیو
احتمالا به خاطر دارید که گفتیم غده‌ی تیروئید برای ساختن هورمون، نیازمند ید است. ید رادیواکتیو برای درمان بیماری هایپرتیروئیدی استفاده می‌شود. ید رادیواکتیو توسط سلول‌های بیش‌فعال تیروئید جذب می‌شود و به سلول‌های بیش‌فعال آسیب می‌رساند. در نتیجه غده‌ی تیروئید کوچک‌تر می‌شود و پرکاری آن برطرف می‌شود. مقدار ید تجویزی در درمان پرکاری تیروئید با مقدار ید رادیواکتیوی که به بیماران در فرایند RAIU داده می‌شود، متفاوت است. بیشتر افرادی که از این روش برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌کنند، معمولا مجبور می‌شوند تا آخر عمر از داروهای هورمون‌های تیروئیدی استفاده کنند.
۳. جراحی
روش دیگری که برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌شود، جراحی است. تیروئیدکتومی نام جراحی برداشتن تیروئید است. هنگامی که غده‌ی تیروئید برداشته می‌شود، فرد به کم‌کاری تیروئید مبتلا می‌شود که مجددا نیازمند درمان دارویی است.
۴. بتابلوکرها
این داروها جلوی عملکرد هورمون‌های تیروئیدی را می‌گیرند ولی اثری بر مقدار هورمون‌های تیروئیدی ندارند، اما برخی اثرات این اختلال مانند بالا رفتن ضربان قلب، لرزش دست‌ها و اضطراب را برطرف می‌کنند.

________________________________________________________

مقالات دیگر