سرطان کلیه چیست؟ علائم و درمان

سرطان کلیه چیست؟
در این بیماری چرخه سلول‌های بافت کلیه دچار تغییر شده و طرز غیرقابل‌کنترلی تکثیر می‌شوند. در حالت عادی، سلول‌های فرسوده بافت کلیه پس از تولید سلول‌های جدید از بین می‌روند؛ اما وقتی سلول‌ها سرطانی شده باشند، سلول‌های فرسوده به حیات خود ادامه می‌دهند و به‌تدریج سلول‌های سرطانی و دارای جهش جای سلول‌های کاربردی و سالم را می‌گیرند. به‌این‌ترتیب می‌گوییم سلول‌های کلیه دچار سرطان شده‌ و تومورهای بدخیم یا خوش‌خیم کلیه را تشکیل داده‌اند.

انواع سرطان کلیه
کارسینوم سلول کلیه (RCC)
کارسینوم سلول‌های کلیوی (سلول‌های رنال) بیشترین موارد ابتلا به سرطان کلیه را تشکیل می‌دهد، یعنی حدود ۹۰ درصد موارد ابتلا به کنسر کلیه مربوط به کارسینوم سلول‌های کلیوی است. این کارسینوم معمولاً فقط یک کلیه تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما در موارد نادر ممکن است سرطان در هر دو کلیه ایجاد شود. شایع‌ترین نوع RCC، کارسینوم سلول‌های کلیوی شفاف (ccRCC) است.
کارسینوم اروتلیال
به کارسینوم اروتلیال، کارسینوم سلول انتقالی هم گفته می‌شود. این نوع از سرطان کلیه می‌تواند در حالب یا لگن کلیه، جایی که کلیه و حالب به هم می‌رسند، ایجاد شود. درمان این کارسینوم شباهت زیادی به درمان سرطان مثانه دارد. کارسینوم سلول انتقالی ۶ تا ۷ درصد از کل سرطان‌های کلیه را تشکیل می‌دهد.
تومور ویلمز
تومور ویلمز بیشتر کودکان خردسال را درگیر می‌کند، اگرچه که احتمال بروز آن بسیار پایین است. این تومور حدود ۵ درصد از سرطان‌های کلیه را تشکیل می‌دهد.
سارکوم کلیه
سارکوم کلیه، نادرترین نوع سرطان کلیه است که تنها یک درصد کل موارد ابتلا را شامل می‌شود. این بیماری در بافت‌های همبند کلیه شروع می‌شود و در صورت عدم درمان، می‌تواند به اندام‌ها و استخوان‌های مجاور نیز گسترش یابد.

علائم سرطان کلیه
در بیشتر افراد ، نشانه‌ های اولیه‌ ای برای بروز سرطان دیده نمی‌ شود ؛ اما با بزرگ شدن تومور ها نشانه‌ هایی ظاهر می‌ شوند و بسیاری از تشخیص ها بر اساس آزمایش های تصویر برداری قبل از بروز علائم انجام می شود .
کم خونی
کم خونی در حال حاضر شایع ترین علامت سرطان کلیه است و در ۲۰ تا ۴۰ درصد از افرادی که سرطان کلیه تشخیص داده می شود کم خونی وجود دارد . در کلیه ها طی فرآیندی به نام اریتروپوئیزیس ، پروتئینی به نام اریتروپوئیتین ساخته می شود که باعث تولید سلول های قرمز خون در مغز استخوان می شود . در افراد مبتلا به سرطان کلیه کاهش تولید این پروتئین باعث می شود گلبول های قرمز به اندازه کافی تولید نشوند .
در مقابل ، ممکن است برخی از افراد به دلیل افزایش تولید اریتروپوئیتین توسط سلول های سرطانی کلیه ، تعداد گلبول های قرمز قابل توجهی داشته باشند . به این علائم سندرم paraneoplastic گفته می شود که به دلیل تولید مواد یا هورمون ها توسط سلول های سرطانی رخ می دهد .
وجود خون در ادرار
خون در ادرار که به نام هماچوری شناخته می شود ، یکی از علائم بارز ابتلا به سرطان کلیه است . اغلب حتی مقدار بسیار کمی خون در ادرار ، می تواند باعث تغییر رنگ آن شود . گاهی اوقات خون در ادرار آن قدر ناچیز است که تنها با آزمایش ادرار می توان آن را تشخیص داد . البته عواملی مانند عفونت مثانه ، سنگ کلیه ، کیست ، یا التهاب نیز باعث وجود خون در ادرار می شود . به هر حال در صورت مشاهده این علامت باید سریعا به پزشک مراجعه کرد .
گفته می شود ، فقط در حدود ۱۰ درصد از مردم در حال حاضر علائم کلاسیک سه گانه خون در ادرار ، درد پهلو ، و یک توده در پهلو در هنگام تشخیص دیده می شود و هنگامی که این موارد وجود دارد ، تومور معمولا قبلا متاستاز کرده است ( گسترش یافته است ) .
درد پهلو
درد ممکن است در ناحیه کمر ، پهلو یا شکم ایجاد شود و از درد خفیف تا یک درد شدید و ضربان دار متفاوت باشد . درد در پهلو که بدون آسیب دیدگی رخ می دهد ، همیشه باید مورد بررسی قرار گیرد .
تقریباً ۴۰ درصد از مبتلایان به سرطان کلیه در طی دوره بیماری دچار درد می شوند ، اما درد پهلو به عنوان علامت بروز این بیماری کمتر دیده می شود .
وجود توده در شکم
وجود توده در شکم می تواند علامت هشداردهنده ابتلا به سرطان کلیه باشد . در برخی مطالعات توده پهلو ( توده ای در ناحیه پشت ، کمر یا شکم ) در ۴۵ درصد از مبتلایان ، به سرطان کلیه منتهی شده است . حس کردن توده کلیوی سخت است چون بیشتر در اعماق شکم وجود دارد . کشف این توده ، پزشک را وادار به سفارش آزمایش هایی مانند سونوگرافی و سی تی اسکن می کند . البته توجه داشته باشید که اغلب این توده ها همیشه نشان دهنده ابتلا به سرطان نیستند .
کاهش وزن غیر عمدی
کاهش وزن غیر عمد یک علامت شایع سرطان کلیه است که در زمان تشخیص در حدود یک سوم از افراد رخ می دهد . برای مثال از دست دادن ۵ درصد یا بیشتر از وزن بدن در مدت زمان ۶ تا ۱۲ ماه کاهش وزن غیر منتظره یا غیر عمدی محسوب می شود .
خستگی
خستگی یک علامت شناخته شده در مورد اغلب سرطان ها است . خستگی ناشی از سرطان با خستگی معمولی تفاوت دارد و با خواب و استراحت برطرف نمی شود . این خستگی با فعالیت های روزمره و طبیعی تداخل دارد و می تواند فرد را تحریک پذیر و ضعیف کند . هرگونه خستگی غیرمعمول باید به اطلاع پزشک رسانده شود .
کچکسی
کچکسی (Cachexia) نوعی سندروم است که با کاهش وزن ، از دست دادن اشتها و از دست دادن حجم عضلات مشخص می شود . تصور می شود که در حدود ۳۰ درصد از افرادی که به سرطان کلیه مبتلا شده اند ، کچکسی وجود دارد . همچنین اعتقاد بر این است که کچکسی علاوه بر اینکه یک علامت برجسته است ، عامل اصلی مرگ و میر در حدود ۲۰ درصد از مبتلایان به سرطان است .
از دست دادن اشتها
از دست دادن اشتها ، همراه یا بدون کچکسی یا کاهش وزن ، علامت شایع سرطان کلیه است .
تب
تب یک علامت شایع سرطان کلیه است که در زمان تشخیص در حدود یک سوم از افراد دیده می شود . ممکن است تب پیوسته باشد یا منقطع ، اما بدون علائم واضح عفونت بروز می کند . همیشه در مواجه با تب با منبع ناشناخته لازم است به پزشک مراجعه کنید .
فشار خون بالا
کلیه ها هورمون هایی تولید می کنند که در تنظیم فشار خون نقش دارند در نتیجه فشار خون بالا می تواند علامت وجود سرطان کلیه باشد . همچنین فشار خون بالا هم به نوبه خود باعث آسیب بیشتر به کلیه ها می شود .
تورم در مچ پا و پاها
نقش دیگر کلیه ها تنظیم تعادل مایعات در بدن است . سرطان کلیه یا به طور کلی بیماری های کلیوی می توانند در این تنظیم اختلال ایجاد کنند و باعث جمع شدن مایعات و تورم مچ پا و پا ها شوند .
گر گرفتگی
گرگرفتگی یا قسمت هایی که در آن پوست قرمز می شود ، همراه با احساس گرما یا حتی سوزش صورت ، گردن یا اندام ها ، یک علامت بارز است .
متاسفانه اغلب علائم بالینی سرطان کلیه ، تا رسیدن به مراحل پیشرفته خود را نشان نمی دهند . به همین دلیل مهم است که در صورت مشاهده هر کدام از علائم ذکر شده ، به پزشک مراجعه کنید . اگر سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان را دارید ، تسریع مراجعه به پزشک در شما اهمیت چند برابر دارد . به یاد داشته باشید که بسیاری از علائم اهمیت خاصی ندارند و با بسیاری از بیماری های خوش خیم در ارتباط هستند. با این وجود در صورت داشتن هر کدام از علائم عنوان شده، به پزشک مراجعه کنید.

علت سرطان کلیه چیست؟
هنوز دقیقا مشخص نیست که چه عواملی باعث بروز این سرطان می‌شوند. پزشکان می‌دانند که این سرطان زمانی شروع می‌شود که بعضی از سلول‌های کلیوی تغییرات یا جهشی را در DNA خود ایجاد می‌کنند.
DNA سلول حاوی دستورالعمل‌هایی است که به سلول می‌گوید چه کاری باید انجام شود. این تغییرات به سلول‌ها می‌گویند که به سرعت رشد و تقسیم شوند. در نهایت، سلول‌های غیرطبیعی تجمع یافته توموری را تشکیل می‌دهند که می‌تواند از کلیه هم فراتر بروند. بعضی از سلول‌ها می‌توانند در قسمت‌های دوردست بدن پخش شده و گسترش یابند.

چه عواملی خطر ابتلا به سرطان کلیه را افزایش می‌دهند؟
ریسک فاکتورها یا عوامل خطر مواردی هستند که در صورت وجود در یک فرد باعث می‌شوند او نسبت به سایر افراد احتمال ابتلای بالاتری داشته باشد. برخی از این عوامل قابل تغییر هستند، مثلا سیگار کشیدن، اما برخی از آن‌ها را نمی‌توان تغییر داد یا متوقف کرد، مثلا ژنتیک. داشتن یک یا چند مورد از ریسک فاکتورها به معنی قطعی بودن ابتلا به سرطان نیست، بلکه احتمال ابتلا به آن را افزایش می‌دهد. ریسک فاکتورهای سرطان کلیه شامل موارد زیر هستند:
    سیگار کشیدن
    چاق بودن و یا اضافه وزن داشتن
    فشار خون بالا داشتن
    جنسیت: احتمال ابتلا به سرطان کلیه در مردان تقریباً دو برابر زنان است.
    افرادی که تحت درمان با دیالیز قرار گرفته‌اند احتمال ابتلای بیشتری دارند.
    ‌سابقه‌ی سرطان کلیه در بستگان
    مصرف طولانی مدت فناستین که یک داروی کاهش دهنده‌ی درد است.
    برخی از بیماری‌های ژنتیکی نادر می‌توانند سبب افزایش ریسک ابتلا به این بیماری شوند.

تشخیص سرطان کلیه
اگر علائم این سرطان را داشته باشید پزشک ابتدا یک تاریخچه پزشکی کامل از شما گرفته و سپس معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. علاوه بر این ممکن است پزشک آزمایش‌های خاصی را برای تشخیص و ارزیابی سرطان کلیه تجویز کند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند:
تجزیه و تحلیل ادرار
در این روش یک نمونه از ادرار فرد مبتلا برای بررسی وجود خون مورد آزمایش قرار می‌گیرد. حتی آثار بسیار کوچکی از خون که با چشم غیرمسلح قابل‌مشاهده نیست را می‌توان در این آزمایش تشخیص داد.
آزمایش خون
در آزمایش خون تعداد هر یک از انواع مختلف سلول‌های خونی شامل پلاکت، گلبول قرمز و گلبول سفید را می‌شمارند. همچنین در آزمایش خون میزان الکترولیت‌های مختلف بدن مورد بررسی قرار می‌گیرند. آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که تعداد گلبول‌های قرمز خون خیلی کم بوده و فرد دچار کم‌خونی است، یا ممکن است کراتینین مشاهده شود که نشان می‌دهد عملکرد کلیه دچار اختلال است.
 آیا بالا بودن گلبول‌های قرمز خطرناک است؟ بالا بودن RBC در آزمایش خون ممکن است بیانگر سرطان کلیه باشد. البته بالا بودن مقادیر RBC در آزمایش ممکن است دلیل دیگر و کم‌حطری داشته باشد. در این مورد بهتر است با پزشک مشورت کرد.
تست‌های تصویربرداری
این تست‌ها شامل سی‌تی‌اسکن، MRI و سونوگرافی هستند.
بیوپسی توده کلیوی
در طی این روش، یک سوزن نازک به داخل تومور وارد شده و نمونه کوچکی از بافت کلیه برداشته می‌شود. متخصص پاتولوژیست این نمونه را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا ببیند آیا سلول‌های سرطانی وجود دارند یا خیر. البته آزمایش بیوپسی برای سرطان کلیه همیشه قابل‌اعتماد نیست، به همین دلیل گاهی پزشک انجام این آزمایش را توصیه نمی‌کند.
تشخیص سرطان کلیه با سونوگرافی
یکی از روش‌های تشخیصی برای این سرطان، سونوگرافی است. این آزمایش تصویربرداری به پزشک در تشخیص توده‌های جامد یا مایع موجود در کلیه کمک می‌کند. همچنین الگوهای مختلفی که از سونوگرافی به دست می‌آید، به پزشک کمک می‌کند تا تومورهای خوش‌خیم و بدخیم کلیوی را از هم افتراق دهند.

درمان سرطان کلیه
درمان سرطان کلیه معمولا با عمل جراحی شروع می‌شود. در مورد سرطان‌های محدود به کلیه، ممکن است این روش تنها درمان مورد نیاز باشد. اما اگر سرطان فراتر از کلیه رفته باشد، سایر روش‌های درمانی هم توصیه می‌شوند.
شما می‌توانید با همکاری پزشک در مورد نحوه درمان سرطان تصمیم‌گیری کنید. بهترین روش به عوامل مختلفی از جمله سلامت عمومی، نوع سرطان کلیه‌ای که دارید، میزان پیش‌روی سرطان و ترجیحات شما برای درمان بستگی دارد.
جراحی
برای اکثر سرطان‌های کلیه، عمل جراحی درمان اصلی است. هدف از جراحی این است که در صورت امکان ضمن حفظ عملکرد کلیه، تومور برداشته شود. این روش درمانی شامل موارد زیر است:
    برداشتن کلیه مبتلا (نفرکتومی): نفرکتومی کامل شامل برداشتن کل کلیه، بخش کوچکی از بافت سالم و گاهی اوقات بافت‌های اضافی دیگر مانند گره‌های لنفاوی، غده فوق کلیوی یا سایر ساختارها است. جراح ممکن است از طریق یک برش منفرد در شکم یا پهلو (نفرکتومی باز) یا از طریق یک سری برش‌های کوچک در شکم (نفرکتومی لاپاراسکوپیک یا نفرکتومی لاپاراسکوپیک به کمک روبات) نفرکتومی را انجام دهد.
    برداشتن تومور از کلیه (نفرکتومی جزئی): این روش به نام Kidney-sparing یا Nephron-sparing (نگهدارنده کلیه) هم نامیده می‌شود. جراح به جای اینکه کل کلیه را خارج کند، توده سرطانی را به همراه بخش کوچکی از بافت سالم که آن را احاطه کرده است برمی‌دارد. این عمل می‌تواند به صورت باز، لاپاراسکوپیک یا با کمک ربات انجام گیرد.
جراحی Kidney-sparing یک درمان معمول برای سرطان‌های کوچک است. اگر تنها یک کلیه داشته باشید، این روش می‌تواند گزینه‌ مناسبی باشد. نوع جراحی که پزشک توصیه می‌کند به سرطان و مرحله آن و همچنین وضعیت کلی سلامتی شما بستگی دارد.
درمان‌های غیرجراحی
در مراحل ابتدایی می‌توان سرطان‌ کلیه را با استفاده از روش‌های درمانی غیرجراحی از بین برد. این روش‌ها می‌توانند در شرایط خاص، برای مثال برای افرادی که گزینه جراحی برایشان خطرناک است، استفاده شوند.
درمان‌های غیرجراحی عبارتند از:
    درمان با انجماد سلول‌های سرطانی (Cryoablation): در طول Cryoablation، یک سوزن مخصوص توخالی از طریق پوست شما با استفاده از سونوگرافی یا راهنمای تصویری دیگری وارد شده و به داخل تومور کلیه می‌رود. از گاز سرد موجود در سوزن برای یخ زدن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
    درمان با گرمادهی به سلول‌های سرطانی (radiofrequency ablation):در طول radiofrequency ablation، به کمک سونوگرافی یا روش تصویربرداری دیگری یک پروب از طریق پوست شما وارد و به داخل تومور کلیه فرستاده می‌شود. جریان الکتریکی از طریق سوزن درون سلول‌های سرطانی جریان می‌یابد و باعث گرم شدن یا سوختن سلول‌ها می‌شود.
پرتودرمانی
اگر فرد مبتلا به سرطان کلیه، فقط یک کلیه داشته باشد یا شرایط درمان جراحی را نداشته باشد، ممکن است پزشک پرتودرمانی را توصیه کند. پرتودرمانی اغلب به کاهش علائم این نوع سرطان مانند درد کمک می‌کند.
درمان دارویی هدفمند
درمان دارویی هدفمند، با مسدود کردن ویژگی‌های خاصی که به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کنند، از پیشرفت آن‌ها جلوگیری می‌کند. به‌عنوان مثال، این داروها می‌توانند رشد رگ‌های خونی جدید یا پروتئین‌هایی را که سلول‌های سرطانی را تغذیه می‌کنند، متوقف کنند. در برخی موارد، پزشک ممکن است این داروها را پس از درمان جراحی برای کاهش خطر عود سرطان تجویز کند.
ایمونوتراپی
در درمان ایمونوتراپی از داروهای خاصی برای تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده می‌شود. ایمونوتراپی ممکن است به‌عنوان یک درمان مستقل یا همراه با درمان جراحی انجام شود.
شیمی‌درمانی
به‌طورکلی شیمی‌درمانی یک درمان استاندارد برای سرطان کلیه نیست، اما در برخی موارد می‌تواند کمک‌کننده باشد. معمولاً شیمی‌درمانی پس از انجام ایمونوتراپی و درمان دارویی هدفمند انجام می‌شود. داروهای شیمی‌درمانی ممکن است به‌صورت خوراکی یا وریدی تجویز شوند.

احتمال عود مجدد سرطان کلیه چقدر است؟
یکی از شایع‌ترین ترس‌هایی که بیماران مبتلا به این سرطان دارند، مربوط به عود و برگشت این بیماری است. دراین‌باره باید بدانید که درمان این سرطان تنها با جراحی و دیگر روش‌ها تمام نمی‌شود. بلکه پزشک پس از درمان و بهبودی تا مدت‌ها شما را تحت نظر قرار می‌دهد تا در صورت برگشت و عود مجدد سرطان درمان را به‌موقع شروع کند. دلیل عود مجدد سرطان کلیه، وجود تومورهای کلیوی کوچک شناسایی‌تنشده است و بعداً در اثر بزرگ شدن خود را نشان می‌دهند.

پیشگیری از سرطان کلیه
اقدامات زیر به کاهش خطر ابتلا به این سرطان کمک می‌کنند:
    سیگار کشیدن را ترک کنید: اگر سیگار می‌کشید، آن را ترک کنید. گزینه‌های بسیاری برای ترک وجود دارند، از جمله برنامه‌های پشتیبانی، داروها و محصولات جایگزین نیکوتین.
    وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید: برای حفظ وزن سالم ورزش کنید. اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، کالری دریافتی خود را کاهش دهید و سعی کنید در بیشتر روزهای هفته از نظر جسمی فعال باشید.
    فشار خون بالا را کنترل کنید: از پزشک خود بخواهید در قرار ملاقات بعدی فشار خون شما را بررسی کند. اگر فشار خون‌تان زیاد است، می‌توانید در مورد گزینه‌های کاهش‌دهنده فشار خون با پزشک صحبت کنید. تغییر سبک زندگی مانند ورزش، کاهش وزن و اصلاح رژیم غذایی در این زمینه کمک‌کننده است. ممکن است بعضی از افراد برای کاهش فشار خون به دارو درمانی هم نیاز داشته باشند.

________________________________________________________

مقالات دیگر